Vandaag scheert de ‘Giro d’Italia’ op amper 5 kilometer langs een aantal wijngaarden die zich op een plek bevinden waar je ze niet zou verwachten. Tussen de twee dorpjes Solicchiata en Randazzo worden, op bijna 1000 meter hoogte, tegen de flanken van de nog immer werkende vulkaan Etna, een aantal prachtige wijnen geproduceerd.
Vergelijk nu hotelprijzen in Villafranca Tirrena
Ik was hier een paar jaar geleden toen ik samen met Ilja Gort, de bekendste Nederlandse wijnslurper, een bezoek bracht aan deze inmens groene omgeving op het normaal zo droge Sicilië. Met een kleine televisieploeg waren we na drie weken op het ‘vaste land’ eindelijk op Sicilië aangekomen. Het was niet makkelijk om in één aflevering van 45 minuten al het moois dat deze regio te bieden heeft te coveren, maar de keuze voor het verplichte item ‘wijn’, was snel gemaakt.
Wil je meepraten over de Giro d'Italia, ga dan naar Fiets Makkers, onze trouwe metgezel tijdens deze ronde door Italië.
Want, wijn produceren op de rotsachtige, vulkanische ondergrond van de Etna is bijzonder te noemen. Zeker geen makkelijke klus, maar het is juist aan de samenstelling van deze bodem te danken dat de alleroudsten van de Italiaanse wijngaarden hier überhaupt nog bestaan. Aan het einde van de 19de eeuw heeft zij namelijk de niets ontzienende pest van de wijnranken overleefd. Een Amerikaanse druifluis, die tijdens de import van Amerikaanse druivenplanten, hier haar intrede maakte. Binnen no time, deed zij alle Europese druivenstokken de das om. De Phyloxeria luis was klein, maar oppermachtig en destructief.
Dramatische pest epidemie
Veel Nederlandse wijnliefhebbers kennen het dramatische verhaal van de sluipmoordenaar niet, maar druivenfamilies herinneren zich de dramatische verhalen van opa en oma maar al te goed. De massale sterfte was een internationale ramp en vroeg om een oplossing. Er moesten planten komen die tegen de luis bestand waren. Alleen diezelfde Amerikaanse wijnstokken, waar de luis op was meegelift bleken ‘immuun’ en dus werden alle wijnranken in Europa aan het begin van de 20ste eeuw vervangen door de Amerikaanse soortgenoot. Vervangen is overigens niet het juiste woord.
Jonge, Europese druivenplanten werden (en worden nog steeds) op de basis van een Amerikaanse wijnstok geënt. De Europese rank geeft dus haar eigen dna, geur, smaak en specifieke karakter door aan de druif, maar de plant gebruikt, laten we zeggen, Amerikaanse, veilige ‘pijpleidingen’ om water en mineralen uit de grond op te nemen. De uitspraak dat alle hedendaagse Europese wijnen eigenlijk Noord Amerikaans zijn is dus een misverstand en te simpel omschreven.
Zeldzame wijnranken van voor 1900
Een klein wijnveldje net onder de kraters van de Etna is de dodendans ontsnapt en vandaag de dag de enige in Europa met wijnranken van vòòr 1900. Voor de serie ‘Gort over de grens’ van de NPO2 over de Italiaanse cultuur leek mij dit een interessant verhaal.
Via via was ik bij Marco terecht gekomen. Wijnboer, toevalligerwijs zelf geboren en getogen in Amerika, maar met een Italiaanse moeder uit Florence. Hij studeerde filosofie aan de universiteit van Berkeley, totdat hij het in de jaren ’80 op zijn heupen kreeg. De lokroep van zijn Italiaanse roots maakte hem nieuwsgierig naar het leven op het ‘oude continent’. Hij verhuisde naar Toscane waar hij op een bescheiden stuk land als onervaren wijnboer aan de slag ging. Zo’n twintig oogsten later ging hij, volgens zijn wijnvrienden, een belachelijke uitdaging aan, op de flanken van de Etna.
Zijn idee was om een aantal vergeten wijngaarden opnieuw leven in te blazen. ‘Gestoord’, noemde ze hem. Nu, jaren later, heeft Marco het nakijken. Onder de naam Pre-Phylloxera (vrij vertaald: ‘van voor de wijnluis’) produceert hij onder andere een dieprode wijn van druiventrossen die aan de oudste wijnstokken van Europa groeien. Sommige zijn meer dan 130 jaar oud en doen qua uiterlijk denken aan de indrukwekkende Japanse Bonsai. Wanneer een plant zo oud is, zou je de fout kunnen maken aan te nemen dat hij een gigantische hoeveelheid druiven produceert. Niets is minder waar. Net als bij een bejaarde man gaat alles langzaam en met mate, maar zijn ‘levenservaring’ maakt dat de rank een bijzondere kwaliteit levert met een specifiek, gebalanceerd karakter.
De Etna geeft meer dan wat ze neemt
Het cultiveren van druiven op lavische grond is moeilijk en gecompliceerd, vertelt Marco. Daarentegen is het mooi meegenomen dat het rondom de Etna vijf keer meer regent dan elders op Sicilië. Hierdoor groeit alles goed en is het groen, maar de overdaad aan vocht kan het groeiproces van de druif, èn de oogst, negatief beïnvloeden, dus is het ook oppassen geblazen. Je zal toch op een ‘levende’ vulkaan wonen en totaal afhankelijk zijn van haar onvoorspelbare gedrag. Ik vraag Marco of hij niet een enorm risico neemt met zijn wijnbedrijf.
"De Etna geeft altijd meer dan wat zij neemt. Soms pretendeert zij wat terug, maar vraagt daar niet om. Ze pakt het gewoon. Als ruilmiddel doneert zij een buitengewone rijkdom aan geur en smaak die voor de meeste wijnen ongekend is. Ik ervaar de vulkaan niet als en vijand, maar meer als een zorgzame moeder. Iedereen hier trouwens. Niemand maakt zich ècht zorgen om haar gedrag. De Etna is 3.600 meter hoog en vrijwel dagelijks in eruptie, maar normaal gesproken stoppen de lavastromen op zo’n 2000 meter. Daar zittten wij ver onder."
"Verder zijn wij buitengwoon blij wanneer er bijvoorbeeld wat as neerdaalt op onze wijnvelden. Het is een bizar gezicht, maar het maakt de grond uiterst vruchtbaar en heeft dus een positief effect op het eindproduct, onze wijnen". Ik kijk omhoog. Marco ziet de twijfel in mijn gezicht en lacht: "Ja, en wanneer de lava onverhoopt tòch naar beneden komt, dan rolt het zo langzaam de berg af dat we voldoende tijd hebben om te ontsnappen. Heb je de lavavelden hierboven gezien?" "Jazeker, prachtig. Het lijkt een maanlandschap", antwoord ik.
Volgens Marco zijn de Etna wijnen in verhouding tot bijvoorbeeld Toscaanse wijnen, eleganter en verfijnder. Een kenmerk gerelateerd aan de vulkanische ondergrond. Alles is delicater en tot in detail geprofumeerd. Hij doelt overigens niet alleen op de wijnen, maar ook op andere producten als olie, honing en kruiden (denk aan de oregano) die op en rond de vulkaan worden geproduceerd. Hij maakt een vergelijking met niet vulkanische grond, die ze hier de ‘witte bodem’ noemen. "In de volksmond heb je het dan al snel over sterke grond. Voor ons betekent dat eigenlijk een beetje vulgaire grond. Je maakt dan vrij makkelijk een sterke wijn. Wij leven daarentegen op een specifiek gevoelige bodem. Dat levert een elegante wijn. Daar is veel moeilijker aan te komen binnen het Europese wijnpanorama, en moeilijker te maken".
Marco is duidelijk trots op zijn werk en een wandelende wijnencyclopedie. "Je moet weten dat de wortels van mijn wijnranken tot 7 à 8 meter diep de aarde ingaan. Daar stuiten zij op de moeilijk vindbare- en zeldzame mineralen. De ranken vertalen deze bijzondere elementen in een karaktervolle, onmiskenbare wijn die je nergens anders vindt. Er is daarnaast nòg een voordeel aan wortels die zo diep grijpen. Zelfs in periodes van extreme droogte, die de laatste tijd toch vaker voorkomen dan voorheen, lijden mijn planten niet, want op die diepte is er altijd water beschikbaar".
Marco hecht aan de 150-jaar traditie en geschiedenis van zijn wijngaard: "Zij heeft niet alleen de Pholoxeria, maar ook de Eerste Wereldoorlog, armoede, de Tweede Wereldoorlog en de emigratie uit Sicilië overleefd. Daarbij is zij de laatste 70 jaar dankzij Peppino niet ten onder gegaan". "Wie is Peppino?" vraag ik. Marco: "Ik noem deze gaard ‘La vigna di Don Peppino’. Een eerbetoon aan de man die 70 jaar van zijn leven aan deze wijnranken heeft gewijd. Toen ik de grond kocht, kreeg ik Don Peppino er gratis bij. Hij is enkele jaren geleden overleden, zonder hem had de wijngaard de tand des tijd niet overleefd".
Het maken van wijn is levensstijl. Liefde voor-, en kennis van- de natuur ligt aan de basis. Daarna is het aan de wijnboer om volgens eigen inzicht, en met respect, de gaarden zo te behandelen dat hij aan het eind van iedere cyclus met het gewenste eindproduct op de gezondheid kan toasten en wij ook natuurlijk!
‘Cincin’
{source}{/source}Vergelijk nu hotelprijzen in Villafranca Tirrena